“ครูคือคนที่สร้างอนาคตของชาติผ่านเด็ก”
ครูของเด็กๆมีสามคน คนที่หนึ่ง พ่อแม่ คนที่สองครูที่โรงเรียน ครูที่สามคนแก่
ครูคนที่ 1 พ่อแม่
เป้าหมายในการเลี้ยงลูกของพ่อแม่ คือ การสร้างให้ลูกยืนบนขาของตนเองให้ได้ พ่อแม่ไม่ใช่เจ้าของบงการชีวิตลูก พ่อแม่เป็นแค่คำสอนที่คอยส่งเสริมลูก แต่ผู้เล็งธนูคือลูก เขาไปทิศทางใดนั้นขึ้นอยู่กับกรรมของเขา เพราะฉะนั้นหน้าที่ของพ่อแม่คือให้โอกาสให้เขาได้เลือกในสิ่งที่เขาอยากจะเป็น พ่อแม่มีหน้าที่จัดสรรให้เขามีประสบการณ์ที่หลากหลาย ให้เขาเรียนรู้ด้วยปัญญาของตนเอง ให้เขามีความสุขและประสบความสำเร็จในชีวิตด้วยตนเอง ความสำเร็จในชีวิตมิได้วัดได้ด้วยชื่อเสียงและเงินทอง
แต่วัดด้วยการใช้อย่างมีความสุขกับสิ่งที่เขาทำหรือไม่ เราพ่อแม่ ที่สำคัญคือการพูดภาษาเดียวกันกับลูก คุยกับลูกให้รู้เรื่อง ให้เข้าใจ มิใช่ให้เขาไปเข้าใจคนอื่นที่มิใช่พ่อแม่ ถ้าอยากให้ลูกเป็นอย่างไร เราก็ต้องฝึกตนเองให้เป็นแบบนั้น ถ้าอยากสอนลูกให้เป็นมาร ก็เลี้ยงลูกด้วยการฝึกบำรุงบำเรอจนสบายจนเคยตัว ถ้าอยากสอนลูกให้เป็นเทพ เราก็ต้องสอนให้เขานึกถึงผู้อื่น
สิ่งที่เราควรสร้างให้กับลูกของเราคือ
- สร้างหัวใจให้ปราศจากความเกลียด ให้นึกถึงคนที่ด้อยกว่าเรา จิตใจเราจะเบิกบานถ้าเราไม่ทอดทิ้งผู้ทุกข์ยาก มนุษย์เป็นสัตว์ที่ชอบแบ่งแยก ธรรมชาติไม่เคยแบ่งแยก แม้ว่ามีความแตกต่างก็ตาม การสร้างหัวใจให้ปราศจากความเกลียด คือ การสอนให้มีแต่ความรักแต่ต้องเป็นความรักที่ไม่มีเงื่อนไข
- สร้างให้เขามีความคิดที่ปราศจากความวิตกกังวล ความวิตกกังวลเกิดขึ้นเพราะเราไม่ได้อยู่กับปัจจุบัน เราอยู่กับอนาคตเราไม่ได้นึกถึงคุณค่าของปัจจุบัน ปัจจุบัน คือ สิ่งมหัศจรรย์ที่สุดในชีวิต อดีต คือ แนวทางคือ เป้าหมาย เพราะฉะนั้นถ้าเราทำเป้าหมายดี อดีตของเราก็จะดี แล้วอนาคตของเราก็จะดีตามไปด้วย เราก็จะไม่ใช้ชีวิตอยู่บนความวิตกกังวลหรือความกลัว
•จงสอนลูกให้ใช้ชีวิตเป็นอิสระจากสังคม ไม่ใช่ตามสังคมอย่างไม่ลืมหูลืมตา เราควรจะคิดว่าเราทำอะไรไปเพื่ออะไร ไม่ทำตามคนอื่น การที่เราไม่กล้าทำตามสังคมเป็นเพราะเรากลัวที่เราจะแตกต่าง อาย กลัวจะไม่ได้รับการยอมรับ จึงทำให้เรานึกถึงความรู้สึกคนอื่นว่าเขาจะรู้สึกอย่างไรมากกว่าจุดยืนของตนเอง ดังนั้น จงใช้ชีวิตให้เป็นอิสระทำชีวิตให้ง่าย เลี้ยงลูกให้ปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ต่างๆได้ แม้จะไม่มีเราอยู่ก็ตาม เอาให้น้อย ให้ให้มาก เป็นการสอนให้ลูกช่วยเหลือคนอื่น และเป็นการสร้างบารมีให้กับตนเอง ซึ่งพ่อแม่ต้องเป็นตัวอย่างในการสร้างฐานบารมีให้กับลูก
ครูคนที่ 2 ครูที่โรงเรียน
ครูมีหน้าที่สร้างคน สอนให้เขาคิดเป็นอย่าทำลายความสนใจและอยากเรียนรู้ของเด็ก จงเรียนรู้ไปกับคำถามของเขา ค่อยใช้กระบวนการคิดและค่อยๆ ให้ข้อมูล
ดังนั้น ครูควรจะมีธรรมะของครู คือ พรหมวิหาร 4 เมตตา คือ การให้ การให้มี 5 อย่าง
1.ให้อภัย
2.ให้โอกาส
3.ให้คำชี้แนะ
4.ให้ความช่วยเหลือ
5.ให้เสรีภาพ
กรุณา
คือ การมีน้ำใจพร้อมที่จะช่วยเหลือทุกคนอย่างเท่าเทียมและเสมอภาค
มุทิตา
คือ การให้คำชื่นชมหรือแสดงความยินดี เมื่อเด็กประสบความสำเร็จในสิ่งที่เขาทำหรือทำได้
อุเบกขา
คือ การวางเฉย ครูต้องไม่อวดอ้างตนเองว่าเป็นผู้รู้ดีทุกอย่าง ความรู้ไม่ใช่การที่ครูจะแสดงอำนาจกับเด็ก แต่เป็นการสอนให้เด็กมีปัญญา ซึ่งเป็นการเรียนรู้ระหว่างครูกับเด็ก
ครูคนที่ 3 คนแก่ หรือ ผู้อาวุโส
คนแก่ต่างกับคนชราตรงไหน คนแก่ แก่ที่ประสบการณ์ คนที่ผ่านการใช้ประสบการณ์ชีวิตที่หลากหลาย แต่คนชรา คือ ที่อวัยวะข้างในเสื่อมถอย ดังนั้นคนแก่ จึงมิใช่คนชราบางทีเราก็พบคนแก่ที่ไม่ถึงขั้นคนชราก็มี
คนแก่ทำให้การเรียนรู้ของเราไม่ต้องเริ่มนับที่หนึ่งใหม่ คนไทยจึงสอนให้เราเคารพผู้อาวุโส แต่ไม่ได้สอนให้เถียง สอนให้ฟัง แล้วคิดวิเคราะห์ แต่ไม่ได้สอนให้เชื่ออย่างไม่มีเหตุผล ตามหลักกาลามสูตร การเชื่อก็ต้องเชื่อ ณ ขณะนั้น ไม่ได้สอนให้เชื่อตลอด เพราะสิ่งที่เราเชื่อมันแปรเปลี่ยนไปตามเหตุปัจจัย เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยง